Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) heyeti Niğde’ye habersiz bir ziyaret gerçekleştirdi.
Geçtiğimiz süreçte Niğde’de yaşanan bazı olayların ardından Niğde Engelsiz Yaşam, Bakım ve Rehabilitasyon Merkezine gerçekleştirilen bu resmi ve habersiz ziyarette önemli incelemeler gerçekleşti.
Ulusal Önleme Mekanizması görevi kapsamında Niğde Engelsiz Yaşam, Bakım ve Rehabilitasyon Merkezine 18 Şubat 2025 tarihinde habersiz ziyarette ilk olarak Merkez yetkililerinden bilgi alındı. Ardından Merkezde kalanlar ve görevli personel ile görüşmeler yapılarak gözlem ve incelemelerde bulunuldu. Ziyaret kapsamında Merkezde kalanlara yönelik muamele ve barınma koşulları ulusal ve uluslararası standartlar bağlamında incelendi.
Ziyaret ve görüşmeler neticesinde, yapılan incelemelere ilişkin tespit ve tavsiyeleri içeren bir rapor hazırlanması bu raporunda tüm şeffaflığıyla ilgili kurumlar ve kamuoyu ile paylaşılması bekleniyor.
NİĞDE’DE NELER YAŞANMIŞTI
Niğde Engelsiz Yaşam ve Rehabilitasyon Merkezi'nin adı ulusalda bir kişinin ölümü ve sonrasında devam eden soruşturma kapsamında ise tutuklamalar ile gündeme gelmişti.
22 Temmuz 2024'te rahatsızlanan epilepsi hastası engelli çocuğun kaldırıldığı hastanede tüm müdahalelere rağmen hayatını kaybettiği olayın devamında gerçekleşen inceleme ve soruşturmada Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının olayla ilgili hızla müfettiş görevlendirmiş, kuruluşta çalışan ve ihmali bulunan personelin ise derhal açığa alınmıştı.
Niğde'de, devlet korumasındaki 9 yaşındaki çocuğun ölümü üzerine başlatılan soruşturmada, bakıcıların yaşam merkezinde kalan 15 çocuk ve bir yetişkine kötü muamelede bulundukları belirlenen 14 bakıcı tutuklanmıştı.
İL BAZINDA DA HABERSİZ DENETİMER SÜRÜYOR
O süreçte ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzası ile yayımlanan atama kararları ile Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne Hilal Ünal atanmıştı. Ünal atanasının ardından, kadın, çocuk ve engellilere yönelik hizmet veren kurumları habersiz ziyaret ederek denetimler gerçekleştirmişti.
Niğde Kadın Konukevi, Engelsiz Yaşam Bakım Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezi ile Kumluca Çocuk Evleri Sitesi Müdürlüğü’ne yapılan denetimlerde, hizmet kalitesi ve ihtiyaçlar yerinde incelenmiş denetimlerde kadınların, çocukların ve engelli bireylerin yaşam standartlarını iyileştirmek adına gereken çalışmaların hızla yapılacağı belirtilmişti.
TİHEK’İN YAPISI VE GÖREVLERİ NEDİR?
Türkiye OPCAT’i 2005 yılında imzalamış, 23/2/2011 tarihli ve 6167 sayılı İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol’ün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun ve buna ilişkin 2011/1962 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile de onay sürecini tamamlamıştır. UÖM’ün belirlenmesine ilişkin 2013/5711 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile de bu görev Türkiye İnsan Hakları Kurumuna verilmiştir. 2016 yılında yürürlüğe giren 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu ile 6332 sayılı Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu yürürlükten kaldırılmış ve UÖM görevi doğrudan yasa ile TİHEK’e verilmiştir.
UÖM olarak TİHEK’in asli görevi, kişilerin özgürlüğünden yoksun bırakıldığı ya da koruma altına alındığı yerleri düzenli olarak ziyaret ederek ve bu ziyaretlerde gözlemlenen sorunlara ilişkin tavsiyelerde bulunarak işkence ve kötü muameleyi meydana gelmeden önce önlemektir.
Bu doğrultuda, TİHEK aşağıda yer alan görevleri icra etmekle yükümlendirilmiştir:
İşkence ve kötü muamele ile ilgili mevzuat çalışmalarını izlemek, değerlendirmek, bunlara ilişkin görüş ve önerilerini ilgili mercilere bildirmek, Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirmek, bu ziyaretlere ilişkin raporları ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulunca gerekli görülmesi durumunda kamuoyuna açıklamak, ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları, il ve ilçe insan hakları kurulları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretlere ilişkin raporları incelemek ve değerlendirmek, Cumhurbaşkanlığına ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulmak üzere yıllık raporlar hazırlamak, Kamuoyunu bilgilendirmek, düzenli yıllık raporlar dışında, gerek görüldüğünde görev alanına ilişkin özel raporlar yayımlamak, İşkence ve kötü muamele alanındaki uluslararası gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek, alanındaki uluslararası kuruluşlarla ilgili mevzuat dâhilinde iş birliği yapmak, İlgili kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları ve üniversitelerle iş birliği yapmak, Türkiye’nin taraf olduğu ilgili uluslararası insan hakları sözleşmelerinin uygulanmasını izlemek.
ŞEFFAFLIK İÇİN HABERSİZ VE DÜZENLİ ZİYARETLER
UÖM olarak TİHEK, alıkonulma yerlerinde şeffaflığı sağlayarak suistimallerin önlenmesi için oluşturulan düzenli ziyaret sistemi ve muhatap makamlarla diyalog ve iş birliği üzerine kurulu bir görev yürütmektedir. Bu nedenle UÖM olarak TİHEK’in kişilerin özgürlüğünden yoksun bırakıldığı ve koruma altına alındığı yerlerde gerçekleştirdiği düzenli ziyaretler “teftiş” olarak değerlendirilmemelidir. Aksine bu misyon, bir bütün olarak izleme sistemini (monitoring) ifade etmektedir. Ancak, bu misyonun icrası kapsamında, sıradan bir izlemenin ötesine geçen “güçlendirilmiş yetkiler” de verilmiştir. Örneğin hem OPCAT hem de 6701 sayılı Kanun uyarınca kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişiler, UÖM tarafından yapılan ziyaretleri kolaylaştırmak ve taleplerini gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlüdür. 6701 sayılı Kanun, söz konusu yükümlülüklere uyarıya rağmen haklı bir neden olmaksızın belirtilen sürede uymayan kişi ve kuruluşlar hakkında idari para cezası uygulanacağını hüküm altına almıştır.
(Haber Merkezi/Murat ÜMRANLİĞLU)
